Mamy to! Unijne euro trafi do każdej lubuskiej gminy. – Przeforsowaliśmy nasz punkt widzenia. Jesteśmy z tego bardzo zadowoleni i dumni – podkreślał marszałek Marcin Jabłoński, podsumowując zawarcie partnerstw przez wszystkie samorządy regionu.
W województwie lubuskim zatwierdzono już wszystkie 14 partnerstw samorządowych w ramach tzw. wymiaru terytorialnego programu Fundusze Europejskie dla Lubuskiego. 8 maja 2025 r. w Urzędzie Marszałkowskim podsumowano cały ten proces.
W ramach 14 porozumień samorządowych wdrożono 4 Zintegrowane Inwestycje Terytorialne oraz 10 Innych Instrumentów Terytorialnych. Podział alokacji pomiędzy poszczególne partnerstwa został przyjęty w sierpniu 2023 r. i obowiązuje do dziś.
Co wyróżnia lubuskie partnerstwa samorządowe?
– Prawdopodobnie jesteśmy jedynym województwem, w którym takie porozumienia podpisano ze wszystkimi gminami województwa – mówił marszałek Marcin Jabłoński podczas konferencji prasowej podsumowującej zawarcie partnerstw. Charakterystyczne dla lubuskich porozumień jest również to, że w obecnej perspektywie Funduszy Europejskich postawiono na wsparcie finansowe wszystkich samorządów – nie tylko największych miast.
– Kosztowało to sporo wysiłku i czasu. Dyskutowaliśmy nad algorytmem podziału środków przez bardzo długi okres, w burzliwych okolicznościach przy sprzeciwie tych, którzy byli przyzwyczajeni do dotychczasowego porządku. Ale przy wsparciu mniejszych samorządów, które miały nadzieję, że będą mogły bezpośrednio skorzystać na dofinansowaniu z Unii Europejskiej, przeforsowaliśmy nasz punkt widzenia. Jesteśmy z tego bardzo zadowoleni i dumni. Proszę sobie wyobrazić, że były takie gminy, do których unijne euro do tej pory nie trafiało. Algorytm polegał na tym, że przypisaliśmy kwotę 185 euro na mieszkańca każdego z samorządów. Zbudowaliśmy odrębny budżet dla samorządów, tzw. wymiar terytorialny, który pozwolił na stworzenie uzasadnienia dla porozumień skonstruowanych przez samorządy – wyjaśniał marszałek Marcin Jabłoński.
Na kształt porozumień samorządowych osobiście miały wpływ gminy i powiaty, które weszły w ich skład. Obszary partnerstw praktycznie nie pokrywają się z granicami administracyjnymi samorządów – wyjątkiem jest Krośnieński Obszar Funkcjonalny, w którym partnerstwo tworzy 7 gmin będących częścią powiatu krośnieńskiego.
– Wszystkie pozostałe porozumienia znalazły powiązania funkcjonalne, organizacyjne, operacyjne czy społeczne i powstały w różnych układach. To bardzo ciekawe zjawisko. Wywołało też wartościowe refleksje u samorządowców polegające na tym, że zauważyli, jak wiele problemów można rozwiązywać wspólnie, jak bardziej optymalnie można wydawać publiczne pieniądze. Wierzymy, że to będzie doświadczenie procentujące w kolejnych działaniach, przy rozwiązywaniu różnych innych spraw czy podejmowaniu prób przeciwdziałania negatywnym zjawiskom takim jak depopulacja i problemy demograficzne w naszym regionie – powiedział marszałek Marcin Jabłoński.
Dziesiątki godzin rozmów, tysiące przejechanych kilometrów
Marszałek wraz z pracownikami departamentów unijnych odwiedził wszystkie partnerstwa osobiście. Pierwszy cykl spotkań rozpoczął się w październiku 2023 r. i trwał do lutego 2024 r. Kolejna tura spotkań rozpoczęła się w lipcu 2024 r., a ostatnie spotkanie odbyło się w maju 2025 r.
Na rozmowach z partnerstwami przedstawiciele samorządu województwa spędzili 45 godzin. Aby się z nimi spotkać, przejechali blisko 3,5 tys. km. Łącznie zorganizowano łącznie ponad 80 spotkań roboczych wspierających przygotowanie i wdrażanie strategii partnerstw.
– Dziękuję wszystkim, którzy byli zaangażowani w proces podpisywania porozumień, prowadzenia konsultacji, organizowania spotkań, wizyt, uzgodnień. Dziękuję także pracownikom Urzędu Marszałkowskiego – departamentów, które zajmują się funduszami unijnymi. Osobą, która miała pieczę nad całym procesem, była pani dyrektor Sylwia Pędzińska. Bardzo dziękuję wójtom, burmistrzom i prezydentom miast, ale w szczególności – co chciałbym podkreślić – pracownikom, często bezimiennym, którzy w każdym z samorządów wykonali skomplikowaną pracę, która wymaga ogromnych kompetencji, skrupulatności, determinacji i poświęcenia – dodał marszałek Marcin Jabłoński na zakończenie wystąpienia.
– Trzeba powiedzieć, że to również determinacja pana marszałka i chęć do tego, aby wszyscy Lubuszanie mogli skorzystać ze środków z Unii Europejskiej, doprowadziły do tego, że tych 14 partnerstw jest podpisanych. Setki rozmów zostały przeprowadzone również w gmachu tego urzędu. W niektórych miałem przyjemność uczestniczyć i wierzcie mi państwo, że to nie były łatwe rozmowy. A jeszcze, jeśli przypomnimy sobie, że w kanwie tego całego procesu legła tak naprawdę pewna polityczna zawierucha związana z tym, że jeden z samorządów w naszym regionie uważał, że tylko jemu powinny należeć jakieś środki, stworzymy wtedy całość obrazu i widzimy to kompleksowe podejście do spraw związanych z naszym województwem i z naszym regionem. Dlatego, panie marszałku, na pana ręce serdeczne podziękowania za to wszystko, co zostało uczynione w kontekście tych partnerstw – dodał wicemarszałek województwa lubuskiego Grzegorz Potęga.
Obszary wsparcia samorządów
Projekty ujęte w strategiach partnerstw obejmują wszystkie obszary dedykowane wymiarowi terytorialnemu dla Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych oraz Innych Instrumentów Terytorialnych, tj.:
- cyfryzację,
- konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw,
- wsparcie odnawialnych źródeł energii,
- zmiany klimatu,
- bioróżnorodność,
- mobilność miejską,
- edukację,
- włączenie społeczne,
- rozwój obszarów wiejskich.
Pula środków przeznaczonych dla partnerstw
Ogólna alokacja ustalona uchwałą Zarządu Województwa Lubuskiego z 29 sierpnia 2023 r. wynosi powyżej 185 mln euro, co przy kursie 1 EUR=4,2 PLN stanowi kwotę ok. 780 mln PLN.
Oznacza to, że średnio ok. 185 euro trafi do każdego mieszkańca każdej gminy będącej w danym partnerstwie. Natomiast projekty zaplanowane do realizacji w ramach programu FEWL 21-27 wynikające z przyjętych strategii terytorialnych opiewają łącznie na szacunkową kwotę niemal 810 mln zł (całkowita wartość projektów). Na chwilę obecną w strategiach przewidziano 413 projektów do realizacji w ramach FEWL 21-27.
Dodatkowo Zarząd Województwa Lubuskiego podjął decyzję, iż środki te będą kontraktowane w trybie pozakonkursowym, czyli to partnerstwa w strategiach określają ważne dla siebie projekty, które nie konkurują z innymi projektami. Partnerstwa nie konkurują też ze sobą nawzajem. Projekty jednak muszą przejść ocenę w oparciu o kryteria przyjęte przez Komitet Monitorujący FEWL 21-27.
– Na początku w poprzedniej perspektywie mieliśmy tylko dwa ZIT-y, które miały swoje środki dedykowane, a teraz mamy 14 partnerstw, które mają środki przeznaczone na konkretne projekty. Tych projektów jest ponad 400. 185 euro na mieszkańca trafi z góry do każdego mieszkańca w każdej gminie, a tak naprawdę tych środków będzie więcej – czego oczywiście państwu życzę. Departament cały czas współpracuje z partnerstwami. Spotykamy się też roboczo – mówiła dyrektor Departamentu Instytucji Zarządzającej Urzędu Marszałkowskiego Sylwia Pędzińska.
Dyrektor Sylwia Pędzińska podkreśliła, że Fundusze Europejskie inwestowane w województwie lubuskim zmieniają naszą rzeczywistość – wspierają rozwój infrastruktury czy projekty społeczne. – Polska i Lubuskie coraz bardziej się rozwija. Osiągamy te wskaźniki PKB, które powodują, że za chwileczkę możemy mieć mniejszy poziom dofinansowania. Więc wykorzystujmy to, jak Wspólnota nam pomaga w życiu, jak dzięki Europie możemy się spotkać i realizować różnego rodzaju przedsięwzięcia – dodała dyrektor Departamentu Instytucji Zarządzającej.
Realizacja projektów – stan obecny
Zawarto 26 umów o wartości 160,58 mln zł, z dofinansowaniem UE 116,88 mln zł. Kolejne 41 projektów (62,77 mln zł) w trakcie oceny lub przygotowania umowy. Razem to 67 projektów na kwotę 223,35 mln zł, z czego UE dofinansowuje 160,62 mln zł (19,83% alokacji). Dotychczas złożono najwięcej wniosków o dofinansowanie złożono dla projektów związanych z edukacją – 20 projektów, cyfryzacją (13 projektów) oraz ścieżkami rowerowymi (13).
Wsparcie społeczne dla samorządów w partnerstwach
Udział środków Europejskiego Funduszu Społecznego we wspieraniu samorządów omówił wicemarszałek Grzegorz Potęga. – Cała perspektywa 2021-2027 to kwota 239 milionów euro na ten fundusz. 25% tej kwoty trafiło w ramach tych podpisanych porozumień do tych jednostek samorządu terytorialnego, które w te partnerstwa weszły. Jak wiemy, weszły wszystkie, a więc wszystkie gminy województwa lubuskiego zostały objęte również interwencją społeczną. To bardzo ważne i to trzeba podkreślać, bo to są niemałe pieniądze – 60 milionów euro. One zostaną w różnym stopniu zagospodarowane przez te konkretne samorządy – mówił wicemarszałek.
Jakub Piosik, dyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego Urzędu Marszałkowskiego dodał, że lubuski samorządw ramach wsparcia terytorialnego realizuje pomoc w dwóch obszarach – edukację i włączenia społecznego. – Na dziś mamy podpisanych 20 umów. Jesteśmy w trakcie naborów – trwają one do 30 maja 2025 r., jak również do 30 czerwca 2025 r. Spodziewamy się kolejnych 30 wniosków. Jesteśmy cały czas gotowi, by wspólnie z Zarządem Województwa Lubuskiego ogłaszać nabory i na bieżąco oceniamy wnioski. Jeżeli gminy potrzebują jakiegoś wsparcia, chętnie tej pomocy udzielamy. Jesteśmy otwarci na konsultacje – mówił Jakub Piosik.
Podczas konferencji podsumowującej nawiązywanie partnerstw została podpisana setna umowa na projekt realizowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego – „Zaczarowana Szkoła w gminie Strzelce Krajeńskie”.
